Alweer 8 maanden zonder mijn moeder en ruim 10 jaar zonder vader.
Een half jaar na haar overlijden was er een online herdenkingsdienst vanuit de uitvaartorganisatie waar ik samen met mijn broers aanwezig wilde zijn. Uiteindelijk waren er helaas verbindingsproblemen, maar alleen al het idee dat we samen zaten (vanuit ons eigen huis) om even bij onze moeder stil te staan en een kaarsje te branden, gaf een gevoel van verbondenheid in stilte, even bewust ruimte maken voor het missen, voor wie ze was en voor wat we voelden. Uiteindelijk hebben we een beetje zitten grappen grollen via What’s app over hoe slecht de verbinding was. En ook dat mag lachen om de gekke dingen die iemand deed. Humor kan ook ontzettend helend zijn.
Er zouden ook andere mensen online aanwezig zijn die een dierbare verloren zijn. We steken samen een kaarsje aan als de naam van de overledene opgelezen wordt. Ik hou van dit soort momenten, waarbij ik kan verbinden met mensen die hetzelfde doormaken en voelen. Ook al zie je elkaar niet.
Eliza, hoe doe jij dat rouwen?
Ik kreeg wel eens de vraag: Eliza hoe doe jij dat rouwen? Veel mensen raken zo overweldigd door de vele emoties en weten niet wat ze moeten doen. Alles wordt al snel weggestopt, omdat het zo overweldigend voelt allemaal. Of nou kom op er is een jaar/er zijn jaren voorbij, tranen weg en door.
Zoek je eigen rouw-pad. Vier of eer hoe het het leven van je overleden dierbare was. Omarm de rouw.
Door een (plotseling) verlies kun je je ontredderd en verward voelen. Behalve emoties zoals verdriet en eenzaamheid, kun je ook te maken krijgen met fysieke klachten. Denk aan concentratieproblemen, slaapproblemen, hoofdpijn, vermoeidheid of minder eetlust.
Behalve verdriet kun je tijdens rouw verschillende andere emoties ervaren. Denk aan woede, ontkenning en ongeloof. Maar ook aan schuldgevoel en depressiviteit.
HSP en rouw
Voor een HSP’er kan rouw nog harder binnen komen. Er zijn meer interne en externe prikkels, hevige emoties en stress gecombineerd met de diepgaande informatieverwerking daarvan. De kans op overprikkeling ligt dan ook op de loer. Op de meest onmogelijke momenten kunnen (hevige) emoties je overvallen. Dat is een normale stressreactie van het brein.
HSP voelen de emoties van anderen (en van zichzelf) beter en heftiger aan dan niet-HSP. Dat maakt niet alleen dat ze doorgaans empathischer zijn, maar ook is op zo’n moment vaak onduidelijk welke emotie van hen is en wat van een ander. Naast hun eigen emoties hebben HSP dus de neiging ook de emoties van anderen erbij te nemen.
Die eigenschap maakt ook dat ze doorgaans erg op anderen gericht zijn en zichzelf wegcijferen (pleasen). Betrokken zijn en meeleven zijn prachtige eigenschappen, maar niet als dat betekent dat je je eigen rouw op de tweede plaats zet. Je kunt ten slotte het verdriet en de pijn van een ander niet dragen. Je eigen rouw is al zwaar genoeg. Het geldt natuurlijk ook andersom: een ander kan jouw last niet dragen. Voel je niet afgewezen als een ander er even niet voor jou kan zijn en besef dat diegene óók zijn of haar rouwproces heeft.
De 4 fasen van rouw:
- het verlies aanvaarden;
- de pijn doorvoelen;
- je aanpassen aan een leven zonder dierbare;
- het verlies een plek geven.
10 tips als je in rouw bent (geïnspireerd door de website rouwbehandeling)
- Ruimte geven aan jouw emoties
Het kan lastig zijn om je kwetsbaar op te stellen en jouw emoties de vrije loop te laten. Toch hoort dit erbij en mag het er zijn. Huilen lucht vaak op – en is een signaal naar je omgeving dat je mogelijk behoefte hebt aan troost. Misschien zit je daar niet direct op te wachten, toch kan dit erg helpend zijn tijdens jouw rouwproces. Maar bovenal is het doorvoelen van de pijn een van de rouwtaken waarmee je het verlies uiteindelijk sneller een plek kunt geven.
2. Om hulp vragen
Het kan moeilijk zijn om anderen om hulp te vragen als je daar behoefte aan hebt. Zeker als jouw omgeving dit niet uit zichzelf aanbiedt. Omdat deze bijvoorbeeld niet van jouw situatie weet, verder gaat met het eigen (gezins)leven of een drempel voelt om erover te beginnen. Voor anderen is het vaak lastig inschatten waar jij behoefte aan hebt. Toch is het belangrijk om hier open over te zijn. Omgaan met verlies en rouw hoef je niet alleen te doen.
3. Erover praten (of schrijven)
Een luisterend oor kan veel troost bieden tijdens jouw rouwperiode. Vertellen over het verlies en wat dit met jou doet, kan opluchting geven. En reflecteren op de situatie helpt je te verwerken wat jou is overkomen. Schroom dus niet om er met anderen over te praten, of om aan te geven dat je hier behoefte aan hebt. Behalve een luisterend oor, bieden zij mogelijk nog andere tips die kunnen bijdragen aan jouw rouwverwerking. Ben je niet zo’n prater? Dan kan het ook fijn zijn om je gevoelens op papier te zetten of om er iets visueels van te maken. Een moodboard of een fotocollage van je dierbare. Schrijf of zoek een gedicht over rouw. Of om te luisteren naar muziek waarin je jouw gevoelens herkent en waardoor jij je begrepen voelt.
4. Rust en structuur
Rouwen vraagt meestal veel energie van je. Je maakt een heftige periode mee. Elke extra prikkel kan de emmer doen overlopen. Het is daarom belangrijk om op tijd en voldoende rust te nemen. Ook het behouden (of langzaam weer inbouwen) van structuur in je leven, helpt om goed in je energie te blijven. Voeg meer momenten van ontspanning toe en zorg dat je goed en voldoende slaapt.
5. Afleiding zoeken
Het verwerken van het verlies hangt samen met het doorvoelen van de pijn en de emoties die daarbij horen. Maar soms doet het juist goed om je gedachten even te verzetten. Zoek daarom af en toe afleiding. Bijvoorbeeld met een wandeling, een sport, een hobby of je huisdier. Ook alledaagse dingen zoals schoonmaken en het doen van boodschappen kunnen jou tijdelijk afleiden van het verlies.
6. In contact blijven met je omgeving
Even naar buiten gaan voor een ommetje, iemand terugbellen of een kort bezoekje aan de winkel: het kan allemaal als een (te) grote stap voelen. Natuurlijk kan het heel fijn zijn om even los te komen van het leven dat na het verlies gewoon doorgaat, en om stil te staan bij wat jou is overkomen. Toch is het belangrijk om jezelf niet volledig af te (blijven) sluiten van jouw omgeving. Hoe meer jij in contact blijft met het leven om je heen, hoe makkelijker je uiteindelijk zal kunnen wennen aan het leven na het verlies. Probeer je hier dus bewust van te zijn. En vraag zo nodig iemand om gezelschap bij het oppakken van dagelijkse bezigheden.
7. Verbinden met lotgenoten
Een gesprek met vrienden of familie kan veel troost bieden. Toch leidt dit er niet altijd toe dat jij je echt begrepen voelt. Of ben je benieuwd naar hoe anderen in eenzelfde situatie met het verlies zijn omgegaan. Bijvoorbeeld als je als ouder een kind hebt verloren, of andersom. Contact met lotgenoten kan in zo’n geval fijn zijn.
8. Geef jezelf alle tijd
Vooral het begin van een rouwperiode voelt meestal als een emotionele rollercoaster. Je kunt je op dat moment wellicht niet voorstellen dat die emoties ooit minder zullen worden. Meestal wordt het verdriet met de tijd steeds draaglijker, maar het verlies zal vaak blijven bestaan. Het is heel belangrijk om te beseffen dat er geen tijd staat voor rouw. Je kunt het gevoel hebben het verlies na een half jaar een plek te hebben gegeven, maar hier kan ook jaren overheen gaan. Omgaan met rouw en verlies doe je op jouw eigen manier en in jouw eigen tempo. Gun jezelf daarom de tijd die jij nodig hebt om het verlies te verwerken.
9. De situatie stapje voor stapje accepteren
Het besef dat rouw geen eindtijd kent – en dat het verlies altijd een onderdeel van je leven zal blijven – is misschien confronterend. Toch kan dit juist ook de sleutel zijn tot acceptatie. De situatie is namelijk zoals het is. En alleen jij kunt bepalen (en bent verantwoordelijk voor) hoe je daarmee omgaat. Door het leven langzaamaan weer op te pakken, en tegelijkertijd ruimte te blijven geven aan emoties wanneer die opkomen, krijgt het verlies uiteindelijk een plek.
10. Professionele hulp zoeken als je daar behoefte aan hebt
Omgaan met verlies en rouw is moeilijk. Soms lukt dat niet alleen. Heb je na één jaar na het verlies nog ernstige of verlammende klachten? Dan kan er sprake zijn van complexe rouw. Je kunt dan bijvoorbeeld het gevoel hebben dat het leven geen betekenis meer heeft, of last hebben van extreme angst of boosheid. Denk je dat je professionele hulp nodig hebt omdat het verlies en het rouwen jouw dagelijks leven belemmert? Twijfel dan niet en schakel hulp in. Tijdens mijn coachtrajecten kunnen we daar ook ruimte aan geven.
Bonus tip:
Doe een rouw ritueel. Brand een kaarsje, plaats een foto, draag geërfde sieraden of kleding die je aan hem of haar doet herinneren, eet het favoriete eten van je dierbare, proost op je dierbare, doe iets wat jullie graag samen deden maar dan met een vriend of juist liever alleen, bezoek een locatie die jullie beiden dierbaar was of luister de muziek van de uitvaart nog eens terug. Gebruik de dingen die je geërfd hebt of geef ze een prominente plek. Maak een herdenkingsplekje met bijv. een foto, spullen en een kaarsje.